ΗΜΑΣΤΑΝ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΛΑΜΠΡΑΚΗ
ΗΜΑΣΤΑΝ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΛΑΜΠΡΑΚΗ
Περιγραφή
Στις 22 Μαΐου 1963 ο Γρηγόρης Λαμπράκης δέχεται δολοφονική επίθεση από παρακρατικούς στη Θεσσαλονίκη, μετά από ομιλία του για την ειρήνη. Δυο νεαροί φοιτητές-μέλη της ΕΔΑ, ο Αλέκος Γρίμπας κι ο Σπύρος Σακέττας, παρακολουθούν την ιστορία να εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια τους.
Φίλτρα
Συντελεστές
Έρευνα
- Κωστής Κοτσώνης
Αφήγηση
- Σπύρος Σακκέτας
- Αλέκος Γρίμπας
Δημιουργία Podcast
- Χάρις Παγωνίδου
Σχεδιασμός Ήχου
- Ιάσονας Θεοφάνου
Επεξεργασία Ήχου
- Σπύρος Λυμπερόπουλος
Σκηνοθεσία Βίντεο
- Αποστόλης Καρουλάς
V.O: Η τελευταία μέρα που ο Γρηγόρης Λαμπράκης μίλησε για την ειρήνη, ήταν και η τελευταία μέρα της ζωής του: 22 Μαΐου 1963, στην εκδήλωση της Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη, στη Θεσσαλονίκη. Πριν από ένα μήνα ακριβώς, στις 21 Απριλίου, ο Λαμπράκης αψήφησε τις απαγορεύσεις της αστυνομίας και βάδισε μόνος του στην 1η Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης. Η εικόνα του να κρατάει το πανό με το αντιπολεμικό σύμβολο και τη λέξη «ΕΛΛΑΣ», ταυτίστηκε έκτοτε με τη μαχητική φιγούρα του Γρηγόρη Λαμπράκη.
Η πλούσια αγωνιστική δράση του βουλευτή της ΕΔΑ, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, είχε από καιρό ενοχλήσει αρκετούς ανάμεσα στους κυβερνητικούς κύκλους. Κανείς όμως δεν μπορούσε να φανταστεί αυτό που συνέβη εκείνη την μέρα στη Θεσσαλονίκη. Η πράξη αυτή, φανέρωσε τις υπόγειες σχέσεις των αρχών με το ακροδεξιό παρακράτος της εποχής και αποτελεί τη μεγαλύτερη πολιτική δολοφονία της νεότερης ελληνικής ιστορίας.
Η παρουσία του Λαμπράκη στην συμπρωτεύουσα είχε συγκεντρώσει πλήθος υποστηρικτών της αριστεράς. Έτσι οι αυτόπτες μάρτυρες του περιστατικού ήταν πολλοί. Δύο από αυτούς, είναι και οι αφηγητές της ιστορίας που ακολουθεί. Ο Αλέκος Γρίμπας και ο Σπύρος Σακκέτας περιγράφουν τι συνέβη εκείνο το ταραχώδες βράδυ του Μαΐου του 1963, στην οδό Σπανδωνή, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης.
Αλέκος Γρίμπας: Ίσως ήμουν ο μόνος από το σόι μου, ο οποίος έλεγαν ότι ο Αλέκος καλό παιδί έγινε αλλά πήρε τον κακό τον δρόμο, έγινε κομμουνιστής. Πέρασα στη Νομική Σχολή, στη συνέχεια ήμουν στη νεολαία της ΕΔΑ, ήταν η οργάνωση στην οποία τα παιδιά αγωνιζόταν για την ειρήνη.
V.O: Γεννημένος στη Θεσσαλονίκη και τότε φοιτητής ο Αλέκος Γρίμπας, θέλησε να παρακολουθησει την ομιλία του Λαμπράκη.
Αλέκος Γρίμπας: Είχαμε πληροφορηθεί ότι πρώτα θα γινόταν στην οδό Αριστοτέλους στο Πικαντίλι. Βλέποντας ότι στο Πικαντίλι δεν υπάρχει, πήραμε εντολή δηλαδή ότι θα γίνει στο ΔΕΣΚ. Αλλά ανεβαίνοντας στο ΔΕΣΚ εμείς, επειδή είχαμε αργήσει λίγο, είχαν παραταχθεί τα καθάρματα οι παρακρατικοί.
V.O: Στην εκδήλωση βρίσκεται και ο Σπύρος Σακκέτας. Μεγαλωμένος σε οικογένεια με έντονη αντιστασιακή παράδοση, ήταν και ο ίδιος ενταγμένος στη νεολαία της ΕΔΑ.
Σπύρος Σακέττας: Εγώ πήγα απευθείας στο ΔΣΚ. Όταν πήγα είδα τους τραμπούκους επάνω, τη συγκέντρωση των αξιωματικών, και κόσμο, φοβισμένο κόσμο πίσω από τους αστυνομικούς.Εκεί στο… Και ανέβηκα επάνω. Πήγα πάνω στη συγκέντρωση.
Αλέκος Γρίμπας: Φωνάζαν συνθήματα, «Θάνατος στους κομμουνιστές» και λοιπά, κάτι τέτοιο φωνάζανε. Αλλά προχωρήσαμε και μπήκαμε μέσα και ανεβήκαμε τη σκάλα στο ΔΕΣΚ.
Σπύρος Σακέττας: Όταν πήγα επάνω περίμενα και μετά ήρθε ο Λαμπράκης και είδαμε τον Λαμπράκη χτυπημένο με ομπρελιά και με βαθούλωμα στον αριστερό κρόταφο.
Αλέκος Γρίμπας: Τον πήρα αγκαζέ και τον πήγαμε στο W.C. Του είπε ο άλλος ρίξε λίγο νερό στο πρόσωπο σου, είπε: «Ζαλίζομαι, είναι δύσκολες οι καταστάσεις.» Άρχισε η συζήτηση. Ουρλιάζανε από κάτω και ρίχναν και πέτρες.
Σπύρος Σακέττας: Οι πέτρες - πέτρες και τα ουρλιαχτά- ουρλιαχτά.
Αλέκος Γρίμπας: Τεντωνόμουν να τον παρακολουθήσω και πραγματικα ήταν ό άνθρωπος που πάλευε και μιλούσε, ενθουσιώδης.
Σπύρος Σακέττας: Ο Λαμπράκης ήταν μαχητικός, ευρύστερνος.
Αλέκος Γρίμπας: Χαμογελαστός, χαμογελαστός και γλυκύτατος.
V.O: Η εκδήλωση ολοκληρώνεται και ο Λαμπράκης κατεβαίνει από το κτίριο για να κατευθυνθεί στο ξενοδοχείο όπου έμενε.
Αλέκος Γρίμπας: Αφού τελείωσε το τέτοιο…Κατεβαινοντας κάτω, κατεβαίναμε τη σκάλα, κλείσαν τη πόρτα και μας έκλεισαν μέσα. Δυο τρεις βγήκαν και βγήκε και ο Σακέττας.
Σπύρος Σακέττας: Ο Λαμπράκης όταν κατέβαινε τις σκάλες ήταν ορμητικός και θηριώδης όπως πάντα. Δηλαδή, βάδιζε προς το θάνατο. Βγήκε το πρώτο κομμάτι, δηλαδή η Επιτροπή Ειρήνης με τον Λαμπράκη 5-6 άτομα, οι μεγάλοι σε ηλικία που λέμε. Και μετά βγήκαμε 7-8 φοιτητές εμείς, για να δούμε τι γίνεται. Δηλαδή κατεβήκαμε από δική μας πρωτοβουλία για να πλαισιώσουμε τον Λαμπράκη κάτω, όσο μπορούμε, διότι ήδη καταλάβαμε ότι το κλίμα είναι πολύ σοβαρό. Με το που πάμε, το μαρσάρισμα ακούμε το τρομακτικό από τη Σπανδωνή, το οποίο πέφτει μες τη σωρό και ο Λαμπράκης κάτω.
V.O: Ένα τρίκυκλο είχε εμφανιστεί ξαφνικά με ταχύτητα, έπεσε πάνω στον Λαμπράκη και ένας από τους δυο επιβαίνοντες τον χτύπησε με μεταλλικό αντικείμενο στο κεφάλι. Κάποιοι από τους παρευρισκόμενους, ανάμεσά τους και ο Σπύρος Σακέττας, επιχειρούν να το καταδιώξουν.
Σπύρος Σακέττας: Με τον Λαμπράκη κάτω και αιμόφυρτο, τρέχω εγώ ο Βέρος και ο Νίκαινας. Ακαριαία με το που χτυπιέται από το τρίκυκλο και φεύγει το μάτι μου είναι δεξιά, όπου πηδάει ο Πολάτογλου ο Βασίλης, πηδάει δεν προλαβαίνει, δεν γατζώθηκε. Μετά έρχεται με άλμα ο Τίγρης, άλμα παγκόσμιο αυτό και πήγε επάνω. Πολέμησε όπως μάθαμε, με τον Εμμανουηλίδη, τον εξουδετέρωσε επάνω, και μετά άρχισε να χτυπάει με το ρόπαλο το τζάμι να το σπάσει που οδηγούσε και άρχισε να οδηγάει ζικ-ζάκ. Είχε σταματήσει ο Εμμανουηλίδης, μπορεί να είχε χτυπηθεί και εκεί τον σκοτώσαν τον Λαμπράκη, τον συνέλαβαν.
V.O: Οι δράστες τελικά συλλαμβάνονται σε μεγάλη απόσταση, σχεδόν τυχαία από έναν απλό τροχονόμο που δεν γνώριζε τι είχε προηγηθεί. Σταδιακά θα αρχίσει να ξετυλίγεται το κουβάρι της παρακρατικής συνωμοσίας. Πίσω στην οδό Σπανδώνη, ο Γρηγόρης Λαμπράκης βρίσκεται αιμόφυρτος στο οδόστρωμα.
Σπύρος Σακέττας: Πέφτοντας ο Λαμπράκης που τον σηκώσαμε είδα και την τσάντα του, μια τσάντα φτωχική, πλαστική, με φερμουάρ, ανοίγω και είχε σήματα ειρήνης από όλο τον κόσμο. Οι επάνω δε πήραν χαμπάρι, τραγουδούσαν ενδεχομένως Θεοδωράκη…Να όπως ο Γρίμπας, ήταν επάνω.
Αλέκος Γρίμπας: Όταν άνοιξαν και βγηκαμε εμείς από την πόρτα είχε ξεκαθαρίσει ο δρόμος τον είχαν επλύνει κιόλας.
Σπύρος Σακέττας: Την άλλη μέρα πήγα στο ΑΧΕΠΑ. Χιλιάδες κόσμος ο οποίος ήταν από το πρωί έως το βράδυ και ξενυχτούσαμε. Και με συνεχείς διώξεις από την αστυνομία που μας κυνηγούσαν μέχρι το…από το ΑΧΕΠΑ στα 500 μέτρα μέχρι το παλιό γήπεδο του ΠΑΟΚ στο συντριβάνι. Ήρθε ο Ρίτσος, ήρθαν Βουλευτές, και άρχισαν και κινητοποιήθηκε κόσμος. Ήρθε ο κόσμος εκεί και είχαμε διαδήλωση έξω από το πρωί έως το βράδυ.
V.Ο: Ο Γρηγόρης Λαμπράκης θα πεθάνει τελικά τέσσερις μέρες αργότερα στο νοσοκομείο. Αγωνιστής της Ειρήνης και της Δημοκρατίας, μαχητικός, θηριώδης, αντιρρησίας, αθλητής, Μαραθωνοδρόμος της Ειρήνης, και τελικά θύμα της παρακρατικής βίας. Η δολοφονία αυτή επιτάχυνε τις πολιτικές εξελίξεις, οδηγώντας στην παραίτηση της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή, και σήμανε την έναρξη της Νεολαίας «Λαμπράκη», μιας γενιάς που ήθελε να απαλλάξει την ελληνική κοινωνία από τον συντηρητισμό, τις ιδεολογικές διώξεις και τις παρακρατικές πρακτικές, με κάθε κόστος.
Αλέκος Γρίμπας: Ένα μεγάλο μέρος του λαού λυπήθηκε και ένιωσε μεγάλη θλίψη για τον θάνατό του. Πολλοί άλλοι έλεγαν το παλιοκομμούνι καλά του κάνανε.
Σπύρος Σακέττας: Όταν ήρθε το φέρετρο να τον πάρουν αφού πέθανε προς Αθήνα, δηλαδή στον σταθμό πιο κάτω, όλη η Εγνατία ήμασταν εκεί και πετούσαμε λουλούδια.
Αλέκος Γρίμπας: Ήτανε μια θλίψη γιατί αυτόν τον άνθρωπο τον νιώθαμε εμείς οι αριστεροί γιατί ήταν ο πρωτοπόρος της ειρήνης, ο άνθρωπος ο οποίος είχε μια δημοσιότητα, ο άνθρωπος ο οποίος έβριζε την Φρειδερίκη. Νιώσαμε μεγάλο πόνο για τον θάνατο του. Αυτός ήταν ο Λαμπράκης.
