ΔΕΚΑ ΜΕΓΑΛΑ «ΟΧΙ» ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
ΔΕΚΑ ΜΕΓΑΛΑ «ΟΧΙ» ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
Περιγραφή
Ένα podcast από το Istorima για την επέτειο του «ΟΧΙ».
Φίλτρα
Συντελεστές
Δημιουργία Podcast
- Σοφία Παπαϊωάννου
- Katherine Fleming
Σχεδιασμός Ήχου
- Ιάσονας Θεοφάνου
Επεξεργασία Ήχου
- Σπύρος Λυμπερόπουλος
Έχετε παρατηρήσει στην ελληνική ιστορία πόσο συχνά οι Έλληνες έχουν πει «όχι»; Το Istorima επέλεξε και σας παρουσιάζει δέκα μεγάλα «όχι» των Ελλήνων.
1. Θερμοπύλες
Το 480 π.Χ. μία δύναμη μόλις 7.000 Ελλήνων αντρών με αρχηγό τον βασιλιά Λεωνίδα της Σπάρτης, αντιστάθηκε σε 100.000 Πέρσες στρατιώτες, επί τρεις μέρες, στη μάχη των Θερμοπυλών. Οι Έλληνες τελικά ηττήθηκαν, αλλά ήταν η ήττα που διαμόρφωσε διαχρονικά την εικόνα του Έλληνα, που μάχεται για την ελευθερία με ηρωισμό κι αυταπάρνηση. Η λέξη «Θερμοπύλες» είναι συνώνυμη σήμερα, σε όλο τον κόσμο, με τη μυθική αντίσταση και την ανδρεία, όταν η μάχη είναι άνιση.
2. Η πτώση της Κωνσταντινούπολης
Τον Μάρτιο του 1449 στην Κωνσταντινούπολη, ξεκινάει η βασιλεία του βυζαντινού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Οι Οθωμανοί Τούρκοι σφίγγουν όλο και περισσότερο τον κλοιό γύρω από την πόλη κι όλοι αναγνωρίζουν ότι είναι θέμα χρόνου η Πόλη να πέσει. Αρχές του 1453, ο Οθωμανός Σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ συγκεντρώνει 150.000 στρατιώτες κι ισχυρό στόλο γύρω από την Πόλη. Στις 17 Απριλίου, στέλνει τελεσίγραφο στον Κωνσταντίνο: «Παραδοθείτε, και κανείς δε θα σκοτωθεί. Αντισταθείτε, και θα σας καταστρέψουμε». Παρόλο που ο Κωνσταντίνος αντιμετώπιζε σίγουρη ήττα, αποφασίζει να πει «όχι». Εκείνη τη νύχτα ξεκινά η επίθεση και μέσα σε έξι εβδομάδες, η Πόλη πέφτει. Οι Έλληνες σφάζονται ή εξαπονδρίζονται. Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος σκοτώνεται στη μάχη, ενώ το σώμα του δε θα βρεθεί ποτέ. Λόγω της γενναιότητας με την οποία αρνήθηκε το τελεσίγραφο των Τούρκων, αυτή η δραματική ήττα –που οδήγησε στα 400 χρόνια της Τουρκοκρατίας– έχει μείνει στη μνήμη όχι μόνο ως τραγωδία, αλλά κι ως σύμβολο ορθόδοξης πίστης κι εθνικής υπερηφάνιας.
3. Ο χορός του Ζαλόγγου
Το 1803 οι γυναίκες από το Σούλι της Θεσπρωτίας, έριξαν τα παιδιά τους απ’ την κορυφή του Ζαλόγγου και στη συνέχεια έπεσαν κι οι ίδιες χορεύοντας, προτιμώντας να πεθάνουν, παρά να συλληφθούν ζωντανές απ’ τις δυνάμεις του Αλή Πασά. Αυτό το δραματικό «όχι», μύθος ή πραγματικότητα, έγινε πολύ γρήγορα γνωστό στην Ευρώπη. Στο Παρισινό Σαλόνι του 1827 παρουσιάστηκαν ρομαντικοί πίνακες που απεικόνιζαν το γεγονός. Ο ηρωισμός των Ελληνίδων διαδόθηκε γρήγορα, εντείνοντας τη βοήθεια των Δυτικών στον αγώνα για απελευθέρωση της Ελλάδας.
Η άρνηση των γυναικών στο Σούλι να παραδοθούν, αποτελεί την αρχή των πολλών «όχι» που θα ακολουθήσουν κατά τη διάρκεια του ελληνικού απελευθερωτικού αγώνα και θα οδηγήσουν στην Εθνική Ανεξαρτησία.
4. Βενιζέλος κι Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο πιο διάσημος πολιτικός της σύγχρονης Ελλάδας, ήταν ένας άντρας που του άρεσε να λέει «όχι», κι έχτισε την πολιτική του καριέρα με την άρνησή του να κάνει όσα του υπαγόρευαν οι άλλοι. Ο ίδιος ο Βενιζέλος είχε πει πως οι αντιξοότητες της ζωής του από νεαρή ηλικία ήταν τέτοιες, που τον ανάγκασαν να γίνει «επαγγελματίας επαναστάτης». Η πιο δύσκολη άρνησή του ήρθε κατά την περίοδο του Α΄ Παγκοσμίου Πόλεμου, όταν εναντιώθηκε στην επιμονή του Βασιλιά Κωνσταντίνου να παραμείνει η Ελλάδα ουδέτερη. Ο Βασιλιάς διέταξε τη σύλληψή του κι ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών τον αναθεμάτισε, όμως στο τέλος ο Βενιζέλος κατάφερε να κάνει το δικό του. Η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο στο πλευρό των νικητών της Αντάντ, γεγονός που κατά έναν μεγάλο βαθμό συνέβαλλε στο να γίνει ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Ο Βενιζέλος έχει μείνει στην ιστορία ως ο μεγαλύτερος πολιτικός της χώρας και τα αρχηγικά του προσόντα είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα με τις συνεχόμενες αρνήσεις του. Όμως, σύμφωνα και με τα δικά του λεγόμενα, η μεγαλύτερη πολιτική του αποτυχία, ήρθε την στιγμή που κλήθηκε να πει ένα «ναι» και να υπογράψει τη συνθήκη της Λωζάννης.
5. Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος
Στις 28ης Οκτωβρίου του 1940, ο ιταλικός στρατός βρίσκεται στα ελληνοαλβανικά σύνορα κι ο Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα επιδίδει τελεσίγραφο στον Έλληνα πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά, ζητώντας την ελεύθερη διέλευση του ιταλικού στρατού και την κατάληψη της χώρας. Με το περίφημο «ΟΧΙ» του Μεταξά και την άρνησή του στο ιταλικό τελεσίγραφο, ξεκίνησε μια από τις πιο ηρωικές αντεπιθέσεις των Ελλήνων. Σαν μια σύγχρονη εκδοχή της μάχης των Θερμοπυλών, ο μικρός σε μέγεθος ελληνικός στρατός αναγκάζει πάνω από μισό εκατομμύριο Ιταλούς στρατιώτες σε υποχώρηση. Παρόλο που τελικά η Ελλάδα νικήθηκε από τις δυνάμεις του Άξονα, αυτή η μάχη επηρέασε την έκβαση ολόκληρου του πολέμου κι έθεσε τις βάσεις για τη μελλοντική αντίσταση και τον ηρωισμό των Ελλήνων κατά τη διάρκεια της Κατοχής, αλλά και μετά.
6. Η μάχη της Κρήτης
Στις 20 Μαΐου του 1941 οι Γερμανοί ξεκινούν την αεροαπόβαση για την κατάληψη της Κρήτης, με το συνθηματικό όνομα «επιχείρηση Ερμής». Παρόλο που στην αρχή οι ξένοι παρατηρητές υποτίμησαν τους Έλληνες, πολύ σύντομα οι Κρητικοί αποδεικνύονται ηρωικοί πολεμιστές. Κατά τη μάχη όλος ο πληθυσμός του νησιού, νέοι και γέροι, άντρες και γυναίκες, αντιστέκεται στους Γερμανούς. Η μάχη της Κρήτης είναι ιστορική για πολλούς λόγους: ήταν η πρώτη φορά που οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν αλεξιπτωτιστές μαζικά σε μία επιχείρηση κι η πρώτη που οι Σύμμαχοι χρησιμοποίησαν πληροφορίες από την αποκωδικοποίηση της μηχανής Enigma, που οι Γερμανοί χρησιμοποιούσαν για τη μυστική επικοινωνία τους. Όμως η μάχη της Κρήτης έχει μείνει στη ιστορία ως παράδειγμα ηρωικής αντίστασης του άμαχου πληθυσμού σε στρατιωτική εισβολή.
7. Η Ζάκυνθος σώζει τους Εβραίους της
Το Ολοκαύτωμα εξόντωσε τον εβραϊκό πληθυσμό της Ευρώπης. Στην Ελλάδα, οι εβραϊκές κοινότητες αποδεκατίστηκαν κι οι απώλειες ξεπέρασαν το 87% του εβραϊκού πληθυσμού της χώρας, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά της Ευρώπης. Όμως σε ένα ελληνικό νησί, τη Ζάκυνθο, η κατάσταση ήταν τελείως διαφορετική, λόγω ενός γενναίου «όχι» που ειπώθηκε από τα χείλη δύο αντρών. Οι 275 Εβραίοι κάτοικοι της Ζακύνθου διασώθηκαν όλοι. Όταν ο δήμαρχος του νησιού Λουκάς Καρρέρ διατάχτηκε, υπό την απειλή όπλου, να παραδώσει στους Γερμανούς κατάλογο με τα ονόματα των Εβραίων κατοίκων του νησιού, ο Καρρέρ, αλλά κι ο Μητροπολίτης Ζακύνθου Χρυσόστομος, παρέδωσαν δύο ονόματα: «Καρρέρ και Χρυσόστομος». Εννοώντας ότι αν οι Εβραίοι συλληφθούν κι απελαθούν, ο δήμαρχος κι ο Μητροπολίτης θα ήταν ανάμεσά τους. Αυτή η πράξη ηρωισμού έδωσε χρόνο στις εβραϊκές οικογένειες του νησιού να διασκορπιστούν και να κρυφτούν σε σπίτια χριστιανών. Μέχρι σήμερα υπάρχει στενή κι ιδιαίτερη σχέση ανάμεσα στους απογόνους των εβραϊκών οικογενειών που διασώθηκαν από το «όχι» που είπαν οι Χρυσόστομος και Καρρέρ.
8. Οι φοιτητές λένε «όχι» στη Χούντα
Η επταετία της Χούντας των Συνταγματαρχών από το 1967 έως το 1974, αποτελεί μία από τις πιο ντροπιαστικές και τραυματικές περιόδους της ελληνικής ιστορίας. Κι όπως και σε άλλες στιγμές της ιστορίας, κι εδώ υπήρξε ένα θαρραλέο «όχι», που ειπώθηκε από μία μικρή ομάδα και το οποίο έφερε ιστορική αλλαγή. Η εξέγερση των Ελλήνων φοιτητών του Πολυτεχνείου το 1973, κατά την οποία άοπλοι φοιτητές αντιστάθηκαν στον στρατό, οδήγησε στη σταδιακή πτώση της Χούντας και στην έναρξη, έναν χρόνο μετά, το 1974, της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας, που διαρκεί από την Μεταπολίτευση μέχρι σήμερα.
9. Το δημοψήφισμα για τη Μοναρχία
Από την έλευση του Όθωνα, του πρώτου Βαυαρού βασιλιά της Ελλάδας, το 1832, η Ελλάδα είχε μία τεταμένη σχέση με τους βασιλείς της. Μία σειρά από μεγάλους πρωθυπουργούς της χώρας, Τρικούπης, Βενιζέλος, Καραμανλής, όλοι είχαν εντάσεις με το Παλάτι και κάποιες από τις πιο σημαντικές στιγμές της ιστορίας της χώρας ήταν συνδεδεμένες με τη μάχη βασιλικών κι αντιβασιλικών. Η περίπλοκη σχέση των Ελλήνων με τη Βασιλεία αποδείχτηκε στα δημοψηφίσματα του 1973 και του 1974, όπου οι Έλληνες είπαν «όχι» στη Βασιλεία και «ναι» στην Αβασίλευτη Δημοκρατία.
Κι ενώ εδώ θα περιμένατε να σας πούμε το πιο σύγχρονο «όχι», σας καλούμε να σκεφτούμε λίγο μαζί.
Σε πολλές κρίσιμες πολιτικές στιγμές, οι Έλληνες προτιμούν να λένε «όχι», ακόμα κι όταν οι πιθανότητες είναι εναντίον τους. Κυρίως όταν οι πιθανότητες είναι εναντίον τους. Φαίνεται σχεδόν αυτόματη πολιτική συνήθεια στους Έλληνες να λένε «όχι». Τα «όχι» είναι άλλοτε ισχυρά, άλλοτε αντιφατικά, άλλοτε προκλητικά κι άλλοτε γενναία.
Μερικά είναι άσκοπα κι άλλα μπερδεμένα. Κάποια από τα «όχι» οδήγησαν σε νίκες, άλλα σε καταστροφή και θάνατο. Όλα όμως προσέδωσαν στους Έλληνες τη φήμη ότι είναι απρόβλεπτοι, γενναίοι κι αντιδραστικοί.
Η ηρωική αντίσταση των Ελλήνων στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, έχει μείνει στην ιστορία. Όπως φημολογείται ότι είπε κι ο Ουίνστον Τσώρτσιλ : «Στο εξής δε θα λέμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες».
Είναι παράδοξο ότι όταν φαίνεται να μην υπάρχει ελπίδα, οι Έλληνες προτιμούν να πουν «όχι».
Ένα podcast από το Istorima για την επέτειο του «ΟΧΙ».